Een moderne verslaving? Over chemophilia en chemophobia

Sinds de jaren zeventig is het gebruik van synthetische chemicaliën explosief toegenomen. Deze stoffen zijn niet weg te denken uit ons dagelijks leven; we passen ze op allerhande wijzen toe, in onder meer douchegel, kleding en medicijnen. Die ‘chemophilia’ heeft een enorme impact op de kwaliteit van onze leefomgeving, in kwalijke zin. Is het tij nog te keren? Hoe maken we onderscheid tussen ‘need–to-have’ en ‘nice–to-have’ als het gaat om synthetische chemicaliën?

‘De kranten staan vol over stijging van CO2 in de atmosfeer, verlies van biodiversiteit, enzovoorts, zeer relevante en snelle veranderingen, maar de snelheid ervan blijft toch nog sterk achter bij de snelheid van verandering rondom het gebruik van synthetische stoffen.’ Aldus Annemarie van Wezel in haar oratie ‘Chemophilia en chemophobia’ die ze uitsprak in 2019. Inmiddels weten we nog meer over de vervuiling van onze leefomgeving die het gevolg is van het gebruik van synthetische chemicaliën. Wordt het tijd te spreken van een moderne verslaving en zo ja, hoe komen we daar vanaf? Hoe bepalen we welke synthetische stoffen wel degelijk essentieel zijn als het aankomt op gezondheid, veiligheid en conservering en welke we liever achter ons laten? En is dat laatste überhaupt mogelijk als we het hebben over ‘forever chemicals’ als PFAS? Over deze vragen gaat hoogleraar ecologische milieukunde Annemarie van Wezel in gesprek met Emma Zuiderveen.

Over de sprekers

Annemarie van Wezel is hoogleraar ecologische milieukunde aan de Universiteit van Amsterdam en per 15 augustus 2025 decaan van de faculteit Geowetenschappen aan de Universiteit Utrecht. Van Wezel is gespecialiseerd in milieutoxicologie, waterkwaliteit en milieubeleid. Ze heeft als expert gewerkt bij diverse onderzoeksinstituten zoals het RIVM, KWR en de voorlopers van het huidige Deltares en het Planbureau voor de Leefomgeving.

Emma Zuiderveen (moderator) is wetenschapper, dichter en schrijver. Ze studeerde scheikunde en is gepromoveerd in de milieuwetenschappen. Haar debuutroman De rest is naakt (Uitgeverij Prometheus) is net verschenen. In haar poëzie vertaalt ze de technische taal over klimaat en milieu naar een zintuiglijke en literaire vorm. Haar wetenschappelijk onderzoek richt zich op de verduurzaming van de chemische industrie en het beter begrijpen van de milieugevolgen van nieuwe biomaterialen.