Het kwaad van Lentz, de man achter het persoonsbewijs

Jacques ‘Sjaak’ Lentz was voor en tijdens de oorlog de centrale figuur van de bevolkingsregistratie. Hij bedacht een systeem om joodse mensen makkelijk op te sporen en was de drijvende kracht achter de J op het persoonsbewijs. Auteur Jurriën Rood gaat naar aanleiding van het verschijnen van zijn filosofische biografie Lentz, de man achter het persoonsbewijs (Uitgeverij Noordboek) met Hans Achterhuis, Chris van der Heijden en Karin Spaink in gesprek over het potentiële kwaad dat schuilt in persoonsregistraties.

Het is voor het eerst dat over deze helaas zeer invloedrijke ambtenaar een studie verschijnt. Lentz blijkt zich fanatiek te hebben ingezet voor verschillende vervolgingen tijdens de bezetting, niet alleen die van de Joden. Intussen verrijkte hij zich in een samenwerking met het bedrijfsleven. Na de oorlog werd Lentz veroordeeld wegens collaboratie. Hij verdedigde zich met de bewering dat hij maar een radertje in de grote machinerie was. Hij had slechts bevelen uitgevoerd. Precies het verweer dat we kennen van Eichmann, en je zou Lentz dan ook een ‘Nederlandse Eichmann’ kunnen noemen.

Hannah Arendt noemde Eichmanns kwaad banaal, onnadenkend. Jurriën Rood meent echter dat het kwaad van Lentz niet banaal te noemen is. Hij stelt dat we hier toch echt met een bewust en doordacht kwaad te maken hebben. Deze middag buigen we ons over de vraag: hoe bewust was dit kwaad? Rommelen mensen maar wat aan in de oorlog, of zit er -zeker ook bij oorlogsmisdadigers- wel degelijk bewustzijn achter?

Over de sprekers

Jurriën Rood is filosoof en filmmaker. Met zijn praktisch-filosofische debuut Wat is er mis met gezag? werd hij genomineerd voor de Socratesprijs; zijn tweede boek De kwestie Pegida bereikte de longlist. Ook schreef hij Filosofie van de jamsessie.

Karin Spaink is columnist, essayist, publicist, schrijfster en feministe. Ze schrijft o.a. voor het Parool, Medisch Contact en is hoofdredacteur van The Next Ten Years, een serie over de maatschappelijke gevolgen van internet. Voor de Gemeente Amsterdam deed ze onderzoek naar het misbruik van persoonsgegevens door Commissie Goede Zeden.

Hans Achterhuis is emeritus hoogleraar Wijsbegeerte aan de Universiteit Twente. In 2011 was hij de eerste Denker des Vaderlands. Hij publiceerde tal van spraakmakende boeken, waaronder zijn boek Geweld. Hij werkt nu aan een boek over Hannah Arendt.

Chris van der Heijden publiceerde zo’n vijftien boeken, met name over de Tweede Wereldoorlog en Spanje. In 2011 promoveerde hij aan de Universiteit van Amsterdam op Dat nooit meer: De nasleep van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. In hetzelfde jaar werd hij door De Gids, vanwege eigenzinnige historische boeken als Zwarte renaissance (1998) en Grijs verleden (2001), uitgeroepen tot de belangrijkste historicus van Nederland.