De eeuwigheidswaarde van een denker

Descartes 2.0

Meditaties over de eerste filosofie, voor het eerst verschenen in 1641, is de pregnantste uiteenzetting van de filosofie van René Descartes en een van de belangrijkste teksten van de westerse filosofie. Naar aanleiding van de eerste grote Nederlandse vertaling introduceren de bezorgers dit canonieke werk. Ook reflecteren zij met verschillende experts over het belang van Descartes vandaag; wat kunnen of moeten wij met zijn erfenis?

In Meditaties over de eerste filosofie verwerpt Descartes alles waaraan maar enigszins getwijfeld kan worden, om vervolgens te onderbouwen wat wél absoluut zeker is. Hij presenteert zijn nieuwe metafysica, bespreekt de geldigheid van kennis en de relatie tussen lichaam en ziel en geeft bewijzen voor het bestaan van God en van de materiële dingen.

De nieuwe vertaling bevat de hoofdtekst van de Meditaties, gevolgd door de belangrijkste tegenwerpingen van Descartes’ tijdgenoten en de reacties daarop van Descartes zelf. Tegenwoordig is Descartes naast gezaghebbend, niet zelden kop van jut. Wat kunnen of moeten wij vandaag de dag met zijn filosofische nalatenschap. Is het tijd voor Descartes 2.0 en zo ja, wat zou deze inhouden? Met verschillende filosofen buigen wij ons over deze vragen.

Over de sprekers

Han van Ruler is professor Intellectuele Geschiedenis aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en vice-decaan van de Erasmus School of Philosophy (ESPhil). Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis van filosofie, theologie en wetenschap in de zestiende en zeventiende eeuw (Erasmus, Descartes) en heeft diverse edities van vroegmoderne teksten geredigeerd en uitgegeven in het Nederlands en het Engels (Geulincx, Spinoza, Leibniz). Sinds 2020 geeft hij in Rotterdam leiding aan het NWO-onderzoeksproject Decoding Descartes.

Erik-Jan Bos is Descartes-specialist en als onderzoeker verbonden aan het NWO-project Decoding Descartes, dat uitgevoerd wordt aan de Erasmus School of Philosophy. Hij is hoofdredacteur van de nieuwe wetenschappelijke editie van Descartes’ briefwisseling (Oxford University Press). Samen met Han van Ruler redigeerde hij de Nederlandse vertalingen van Descartes uitgegeven door Boom, Bibliotheek Descartes (vertalers: Jeanne Holierhoek, C.L. Vermeulen, Rudolf Rasch).

C.L. (Roek) Vermeulen is op de Latijnse vertaling van Descartes’ Discours en Essais gepromoveerd en werkt sinds 2007 als zelfstandig vertaler. Naast diverse werken van Descartes heeft die (Vermeulen is non-binair) o.a. Spinoza’s Ethica en Van den Endens Vrye politijke stellingen vertaald.

Lieke Asma is filosoof en psycholoog. In 2018 promoveerde ze aan de VU Amsterdam op een proefschrift over wetenschappelijk onderzoek naar vrije wil. In 2021 verscheen Mijn intenties en ik. Filosofie van de vrije wil bij Boom Uitgevers Amsterdam, dat op de shortlist stond van zowel de Socratesbeker als de Hypatia-prijs. Ze werkt aan de Munich School of Philosophy, waar ze, ondersteunt door de Deutsche Forschungsgemeinschaft, onderzoek doet naar impliciete vooroordelen. Haar onderzoek is gepubliceerd in verschillende internationale tijdschriften, waaronder Journal of Consciousness Studies en Philosophical Psychology.

Eveline Groot (moderator) promoveert aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op het verlichte en romantische mensbeeld van Germaine de Staël (1766–1817). Buiten de academie zet zij zich in om filosofische theorieën en concepten inzichtelijk en toegankelijk te maken voor een breed publiek: voorheen voor de Maand van de Filosofie, momenteel als redactielid van Bij Nader inzien.