Een pleidooi voor esthetiek

Tegen de communicatie

Een online wereld vol alternatieve waarheden, politici die regeren via talkshows en persconferenties, marketingmanagers die overal een draai aan geven: we leven in een tijd die wordt gedomineerd door de communicatie. Inhoud is ondergeschikt gemaakt aan vorm, politieke partijen zijn nauwelijks van elkaar te onderscheiden en tegelijkertijd nergens op vast te pinnen, en bij wetenschappers, kunstenaars en schrijvers gaat het niet om wat ze maken of bedenken maar om hoe ze zichzelf weten te profileren en hun waar aan de man brengen. Hoe is die communicatiesamenleving ontstaan – en kunnen we er nog aan ontsnappen?

Tijdens dit programma stellen we ons te weer tegen de communicatie vanuit politiek en filosofisch perspectief. Dit naar aanleiding van de Nederlandse vertaling van het pamflet Tegen de communicatie (Contro la comunicazione) van de Italiaanse filosoof Mario Perniola (1941-2018). In zijn profetische tekst uit 2004 beschrijft Perniola hoe de communicatie is doorgedrongen in alle facetten van het moderne leven. Hij stelt een vernietigende diagnose op van de psychische gesteldheid van onze maatschappij waarin alles lijkt te draaien om beeldvorming en vluchtige oppervlakkigheden, waarin niets meer vastligt en alle betekenis is weggezogen. Maar er is een alternatief, stelt Perniola: de esthetiek. Door op een esthetische manier te kijken naar het leven, de wetenschap, de kunst en de politiek kunnen we de dominantie van de communicatie te lijf gaan en ons overgeven aan wat waarde heeft: verbeelding en verwondering, rituelen en humor.

Over de sprekers

Michael Hameleers is universitair docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde o.a. Populist disinformation in fragmented information settings: Understanding the nature and persuasiveness of populist and post-factual communication (Routledge, 2022).

Miriam Rasch is filosoof en schrijver. Ze publiceerde o.a. Frictie: Ethiek in tijden van dataïsme (De Bezige Bij, 2020) en Autonomie: een zelfhulpgids (Prometheus, 2022).

Liesje Schreuders is literatuurwetenschapper en docent aan de Vrije Universiteit. Ze nam het initiatief tot de Nederlandse vertaling van Tegen de communicatie (Uitgeverij IJzer, 2023).

Arthur Weststeijn (moderator) is historicus en filosoof. Hij maakte samen met Liesje Schreuders de vertaling van Tegen de communicatie (Uitgeverij IJzer, 2023).