© PJ Margry
Een collectief fantasma in katholiek Nederland

Stigmata en verschijningen

In het interbellum hing katholiek Nederland collectief een hersenschim rond de jonge Janske Gorissen aan, die zich in extreme mate met Jezus Christus identificeerde. Naar aanleiding van zijn net verschenen boek Vurige liefde (Prometheus) gaat Peter Jan Margry in gesprek over dit opzienbarende ‘fantasma’.

Dit programma is ook online bij te wonen. 

In de jaren dertig en veertig van de twintigste eeuw vereenzelvigde Janske Gorissen, een jonge vrouw uit Brabant, zich met Jezus Christus. Veel katholieken raakten ervan overtuigd dat de ‘genade’ die zij in het dorpje Welberg ontving een betekenisvolle boodschap voor de gehele wereld inhield. Janskes liefde en lijden, bloedige stigmatisaties, de wonderbare genezingen en de Maria- en Jezusverschij­ningen zouden daarvan het bewijs zijn. Overrompeld door deze niet eerder in Nederland geziene combinatie van wonderbaarlijke mystiek wierpen katholieken zich massaal aan haar voe­ten. De kerkelijke leiding liet het fenomeen lang betijen en tenslotte ook uit de hand lopen. Kardinaal De Jong werd door het Vaticaan gedwongen ‘Welberg’ in de doofpot te stoppen. De affaire, het ingrijpen en de (on)waarheden brachten een trauma met zich mee dat daar nog altijd nadreunt.

Over de sprekers

Peter Jan Margry is professor Europese Etnologie aan de Universiteit van Amsterdam en senior onderzoeker bij het Meertens Instituut van de KNAW. Zijn onderzoek richt zich op religieuze cultuur en religieuze bewegingen, alternatieve geneeswijzen, pelgrimage, ritueel en traditie, cultureel geheugen en cultureel erfgoed. Enkele van zijn publicaties zijn: Shrines and Pilgrimage in the Modern World: New Itineraries into the Sacred (2008); Grassroots Memorials: The Politics of Memorializing Traumatic Death (2011; met C. Sánchez-Carretero); Spiritualizing the City. Agency and Resilience of the Urban and Urbanesque Habitat (2017; met V. Hegner); Het Mirakel van Amsterdam. Biografie van een betwiste devotie (2017; met C. Caspers). Cold War Mary. Ideologies, Politics and Marian Devotional Culture (2021).

Tine Van Osselaer is professor in de geschiedenis van spiritualiteit, devotie en mystiek aan het Ruusbroec Instituut van de Universiteit van Antwerpen. In de afgelopen jaren publiceerde ze over gender en religie, religie en familie, religie in de Eerste Wereldoorlog en over lichamelijkheid en emoties. Zij leidde het internationale onderzoek ‘Between Saints and Celebrities’, een door de European Research Council gesubsidieerd project naar gestigmatiseerden in Europa, tussen 1800-1950; zie: Tine Van Osselaer, i.s.m. Andrea Graus, Leonardo Rossi, and Kristof Smeyers, The Devotion and Promotion of Stigmatics in Europe, c. 1800–1950.  Between Saints and Celebrities (Leiden: Brill, 2021).

Johan Kuiper (moderator) studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, werkt als cultureel programmeur voor de Stichting CPNB en is verbonden aan het Harry Mulisch Huis. In 2020 stelde hij een bundeling aforismen van Mulisch samen onder de titel Ik kan niet dood zijn (De Bezige Bij), en maakte de podcastserie De Mulisch-tapes.

Gerelateerde programma’s
17 12 20
Veertig jaar denken en doen
Gender

In 2020 viert ‘Tijdschrift voor Genderstudies’ het veertigjarig bestaan. De redactie vroeg een aantal auteurs die begin jaren tachtig al baanbrekende artikelen schreven om terug te kijken op die veertig jaar. Hoe staan we ervoor? Blijken de ideeën van toen nu hopeloos achterhaald? Wat is er in veertig jaar bereikt?

Datum
Donderdag 17 dec 2020 20:00 uur
Locatie
Online
08 10 20
Jacob Israël de Haan en het Kwaad
Fijn bederf

Leven en werk van Jacob Israël de Haan (1881-1924) staan in het teken van climaxen en abrupte wendingen. Geboren in een joods milieu viel hij van zijn geloof af om dat later weer te omarmen. De beginnende auteur De Haan liep mee in het spoor van de literaire decadentie en zocht daarbij de confrontatie met de heersende opvattingen inzake goed en kwaad.

Datum
Donderdag 8 okt 2020 17:00 uur
Locatie
Online
22 06 20
Dit hebben wij in huis #5
Een seksuele revolutie rond 1500?

In de Lage Landen excelleren de toonaangevende literatuur en beeldende kunst in verkenningen van het naakte lichaam en pleidooien voor de vrije liefde. Ook het straatspektakel, de toegepaste kunst en de religieuze verbeeldingen doen mee. Daarop volgt een scherpe recessie in de loop van de zestiende eeuw. Herman Pleij, hoogleraar Historische Nederlandse letterkunde, onderzoekt waarom deze ongekende eruptie in brede kringen zich hier sterker voordoet dan in de rest van Europa.

Datum
Maandag 22 jun 2020 17:00 uur
Locatie
Online