Migranten na de Holocaust in detentiekampen op Cyprus. De reis van Emile Pimentel

Het land achter de zee

In dit programma spreken Frans Blom en Vivian Beekman naar aanleiding van hun boek Het land achter de zee over de migratie en detentie van Holocaust-overlevenden vlak na de Tweede Wereldoorlog. In overvolle schepen vertrokken tienduizenden Joden naar Palestina, destijds nog Brits mandaatgebied. Bestempeld als illegale migranten werden velen vlak voor de Palestijnse kust onderschept door Britse oorlogsschepen. De migratie strandde in detentiekampen op het eiland Cyprus. Hoe was het voor deze Joden om na de oorlog weer (of alsnog) jarenlang achter prikkeldraad te worden opgesloten?

De Amsterdammer Emile Pimentel (1923-1988) zat als twintiger twee jaar gevangen op Cyprus. Waarom hij uit Europa vertrok, hoe zijn schip werd onderschept en wat hij in het kamp doorstond, legde hij vast in – nooit gepubliceerde – dagboeken, gedichten en korte verhalen. Emile was een schrijver zonder publiek, die in de Holocaust veel kwijtraakte en in de literatuur vergeefs probeerde een thuis te vinden. Zijn archief, dat door zijn familie enkele jaren geleden naar Nederland is gebracht, bleek het ontbrekende puzzelstuk te vormen: het stelde Frans Blom en Vivian Beekman in staat om de geschiedenis van de migratie en de interneringskampen van binnenuit te reconstrueren. Deze avond gaan zij verder in op het aangrijpende verhaal van Emile, die op Cyprus een bijzondere liefde vond, maar er het geloof in de mensheid definitief verloor.

Over de sprekers

Frans Blom promoveerde op het werk van Constantijn Huygens en doceert historische literatuur aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceert nationaal en internationaal over de geschiedenis van Amsterdam als creatieve stad in een Europese context. Enkele jaren geleden bracht hij het tot dan toe onontgonnen archief van Emile Pimentel, geschonken door diens kinderen vanuit Tel Aviv, onder bij de Bijzondere Collecties van de UvA.

Vivian Beekman is letterkundige. Zij studeerde af op een onderzoek naar Emile Pimentels werk uit de detentiekampen op Cyprus.

Esther Porcelijn is schrijver en filosoof. Ze is vaste columnist bij het Nieuw Israëlitisch Weekblad (NIW), en heeft seizoen twee van podcast De Jodcast gepresenteerd bij de EO. Eind vorig jaar kwam de bundel Wie over vrede spreekt, heeft moed uit bij uitgeverij Prometheus, over de oorlog in Gaza en Israël. Voor deze bundel heeft ze een essay geschreven. Ze twijfelt over bijna alles en schrijft daar dan ook graag over.

Annette Portegies studeerde Nederlandse taal- en letterkunde en is uitgever bij Querido Facto. In 2019 verscheen haar biografie Weerspiegeld in een waterglas. Maurice Gilliams 1900-1982.

Bart Wallet is hoogleraar Joodse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is redactielid van de European Journal of Jewish Studies, mede-hoofdredacteur van Studia Rosenthaliana en bestuurslid van de European Association of Jewish Studies. Hij is een van de redacteurs en auteurs van de Geschiedenis van de joden in Nederland (Amsterdam 2017).